Esclerodermia

Esclerodermia é unha enfermidade crónica e autoinmune, clasificada dentro das patoloxías reumáticas pouco frecuentes. Segundo a Sociedade Española de Reumatoloxía, adoita aparecer con maior frecuencia en mulleres nunha proporción aproximada de 4 a 1, e o seu inicio acostuma situarse entre a terceira e a quinta década de vida, aínda que pode presentarse a calquera idade.

Principais causas

A orixe exacta desta enfermidade descoñécese, mais os estudos actuais sinalan unha combinación de factores xenéticos e ambientais. Desenvólvese cando se produce unha alteración en tres niveis fundamentais: o sistema vascular, a resposta inflamatoria (con exceso de produción de coláxeno) e a reacción autoinmune. Cada un destes aspectos explica a gran variabilidade de síntomas que poden aparecer ao longo da evolución.

Síntomas máis frecuentes

A pel acostuma ser o primeiro órgano afectado, observándose un endurecemento que pode cambiar o aspecto das mans e do rostro. Ademais, a enfermidade pode comprometer outros órganos internos, facendo que a afección sexa grave se non se trata de maneira axeitada.

• Manifestacións xerais: fatiga, dor nas articulacións con ou sen inflamación, dor muscular con ou sen perda de forza, hinchazón das mans e, ás veces, perda de peso.
• Fenómeno de Raynaud: cambio de cor nos dedos das mans e dos pés por exposición ao frío ou estrés. Pode empeorar co tempo e provocar dor, úlceras ou mesmo gangrena.
• Afección pulmonar: prodúcese fibrosis ou hipertensión pulmonar, moitas veces sen síntomas iniciais. É fundamental realizar probas como a radiografía de tórax, TAC e testes de función respiratoria para un diagnóstico precoz.
• Sistema dixestivo: pode verse afectado o esófago con refluxo e ardor, ou ben o intestino con problemas de estreñemento, diarrea ou incontinencia. Nalgúns casos, aparece malabsorción e perda de peso.
• Afección cardíaca: aparecen arritmias, pericardite ou fibrosis do miocardio, que poden comprometer a calidade de vida.
• Afección renal: a hipertensión arterial e o posible fallo renal representan complicacións graves.
• Infeccións recorrentes: por alteración autoinmune, o organismo deféndese peor fronte a pneumonías, gastroenterites ou infeccións de ouriños.
• Problemas psiquiátricos: a cronicidade e a discapacidade poden derivar en episodios de depresión, ansiedade ou insomnio.

Diagnóstico temperán

A detección precoz é esencial. Cómpre estar moi alerta ante síntomas de fenómeno de Raynaud, edemas nos dedos das mans e positividade nos anticorpos antinucleares (ANAs). Se se identifican estes sinais, recoméndase consultar de inmediato cun reumatólogo. Entre as probas iniciais destacan a capilaroscopia e a analítica completa, nas cales se procuran alteracións típicas como megacapilares, áreas sen capilares e hemorraxias puntuais.

Para valorar o posible compromiso de órganos internos, realízanse probas de imaxe e función como a radiografía de tórax, o TAC de alta resolución, as probas de función respiratoria, o ECG ou o ecocardiograma, entre outras. Así, pode determinarse se existe afección pulmonar, cardíaca, renal ou dixestiva.

Principais tipos de esclerodermia

Existen dous grupos amplos:

• Esclerodermia localizada: limita o seu impacto maioritariamente á pel, aínda que pode estenderse ao tecido subcutáneo, ósos ou músculos. Exemplos son a morfea, caracterizada por manchas engrosadas, e a esclerodermia lineal, máis frecuente en nenos e adolescentes.
• Esclerodermia sistémica: pode afectar varios órganos. Clasifícase en limitada e difusa, en función da extensión cutánea e do risco de complicacións internas, como a hipertensión pulmonar ou a afectación do ril.

Abordaxe terapéutica

Non existe un fármaco curativo, mais hai tratamentos que abordan cada síntoma para frear progresión e mellorar a calidade de vida. Na actualidade, utilízanse vasodilatadores, medicamentos anti-fibróticos e inmunosupresores para contrarrestar as alteracións principais.

Outras terapias complementarias inclúen a estimulación nerviosa transcutánea (TENS) para algúns síntomas dixestivos, a rehabilitación con masaxes ou exercicios suaves e, en casos moi graves, o transplante de células nai.

Recomendacións cotidiás

• Coidados da pel: é esencial manter unha boa hidratación e empregar cremas con protección solar para evitar hiperpigmentación ou feridas de difícil cicatrización.
• Evitar o frío e o estrés: convén usar luvas, evitar choques térmicos e practicar técnicas de relaxación.
• Cesación tabáquica: o tabaco empeora a circulación e intensifica problemas vasculares.
• Hixiene bucal: as dificultades de apertura da boca pódense paliar con pastas dentais especiais e revisións periódicas no dentista.
• Medidas antirrefluxo: reducir comidas moi abundantes e non deitarse ata pasadas dúas ou tres horas para minimizar ardores e refluxos.

Convivindo coa esclerodermia

A enfermidade crónica supón un impacto emocional. Ao iniciar o camiño do diagnóstico, é frecuente sentir medo, rabia ou confusión. Falar con familiares, amigos, profesionais sanitarios e participar en grupos de apoio ofrece alento e comprensión.

A nivel social, ás veces xorde incomprensión, xa que as limitacións poden variar dun día para outro. Adaptar o posto de traballo ou buscar alternativas laborais resulta esencial. Ademais, os custos adicionais en coidados ou produtos específicos poden supoñer un reto económico.

Para afrontar estas dificultades, a Asociación Española de Esclerodermia colabora con outras entidades e brinda asesoramento. Unirse a este tipo de organizacións facilita información actualizada e promove o contacto con outras persoas que pasan por situacións semellantes.

Cada caso é único, e a importancia de seguir un tratamento personalizado, combinado co apoio social e familiar, resulta fundamental para manter a mellor calidade de vida posible. A colaboración continua con profesionais expertos, xunto co coidado diario, contribúe a superar os desafíos que xorden ao longo do camiño.